Mrs Pankhurst, y swffragét flaenllaw, yn annerch yn Hwlffordd, tua'r flwyddyn 1908

Disgrifiad

Mae'r ffotograff prin hwn, sydd wedi'i ddifrodi'n wael, yn dangos Mrs Pankhurst, y swffragét flaenllaw, yn annerch y dorf yn Sgwâr y Castell, Hwlffordd. Fe'i tynnwyd yn ôl pob tebyg ym 1908, pan fu Mrs Pankhurst a swffragetiaid blaenllaw eraill yn canfasio yn ystod yr isetholiad y flwyddyn honno. Daeth y swffragetiaid i Hwlffordd i ymgyrchu yn erbyn yr ymgeisydd Rhyddfrydol, Mr Roch, gan fod y Prif Weinidog Rhyddfrydol, Mr Asquith, yn gwrthwynebu rhoi'r bleidlais i ferched. Methiant fu eu hymdrechion (enillodd yr ymgeisydd Rhyddfrydol yn hawdd) ond, er gwaethaf yr elyniaeth tuag atynt yn y wasg leol, cafodd y swffragetiaid eu trin â chwrteisi yn Sir Benfro ar y cyfan. Roedd hyn i'r gwrthwyneb yn llwyr i'r derbyniad a gawsant mewn lleoliadau eraill. Yn aml byddai'r swffragetiaid yn cael eu trin yn wael iawn; taflwyd wyau clwc neu fagiau o flawd atynt, rhwygwyd eu dillad neu fe'u trawyd gan ffyn neu ymbaréls.

Daw enw'r Swffragetiaid o'r gair Saesneg 'suffrage' sy'n golygu yr hawl i bleidleisio. Bu'r swffragetiaid yn ymgyrchu'n ddiflino er mwyn ennill yr hawl i ferched bleidleisio mewn etholiadau. Cawsant lwyddiant rhannol ym 1918 pan roddwyd y bleidlais i ferched dros 30 oed, oedd yn berchen ar eiddo. Serch hynny, dim ond ym 1928 y cafodd merched eu trin yn gyfartal â dynion o safbwynt hawliau pleidleisio.