Llynges fasnachol Caerdydd yn dioddef yn enbyd
Ar drothwy’r rhyfel, roedd masnach lo Caerdydd yn ei hanterth, gyda 10.5 miliwn tunnell fetrig o lo yn cael eu hallforio bob blwyddyn; roedd mwy na 100 o fusnesau allforio glo yn y ddinas a rhyw 70 o gwmnïau a oedd yn rheoli 300 a rhagor o longau. Yn ystod y rhyfel cafodd o leiaf 200 o’r llongau hyn eu suddo, y mwyafrif o ganlyniad i ymosodiadau gan longau-U, a chafodd yn agos at 1,000 o fywydau eu colli. Yn ogystal â chael eu suddo o amgylch arfordir Ynysoedd Prydain, cafodd nifer eu colli ym Môr y Canoldir ac oddi ar Norwy. Roeddynt yn cario llwythi fel gwenith, siwgr, mwyn haearn, dur, olew, cyflenwadau milwrol ac, wrth gwrs, glo. Ar ddechrau ymgyrch llongau-U yr Almaen, byddai rhybudd yn cael ei roi fel rheol i alluogi’r criw i ddianc ar y badau achub ond, ym mis Chwefror 1917, datganodd yr Almaenwyr eu bwriad i gynnal ‘rhyfel dilyffethair gan longau tanfor’ a dechreuwyd tanio torpidos at longau a saethu arnynt yn ddirybudd. Cafodd 124 o longau wedi’u cofrestru yng Nghaerdydd eu colli ym 1917 yn unig.
Awgrymwyd y deyrnged hon gan Tiger Bay and the World.
