Darn o shrapnel a oedd yn perthyn i William Graham, ynghyd â’r tocyn trên a’r amlen roedd yn cael ei gadw ynddi

Disgrifiad

Roedd William Graham, o Gasnewydd, yn Is-gapten yn Nawfed Bataliwn Catrawd Llundain (Reifflwyr y Frenhines Fictoria).
Roedd catrawd Llundain yn cynnwys bataliynau o filwyr gwirfoddol.

Mae ŵyr William Graham, yn cofio hanes ei daid yn ymrestru:
“Ymunodd a’r fyddin yn Davies Street yn Mayfair lle’r oedd reifflwyr y Frenhines Fictoria yn recriwtio; efallai oherwydd bod ei ffrindiau neu ei gydweithwyr yn ymuno. Roedd llawer o bwysau i wneud hynny ar y pryd.”
Mae ei ŵyr yn adrodd stori deuluol am drydedd brwydr Ypres, Awst 1917, y bu William yn ymladd ynddi:
“Aeth darn o shrapnel yn sownd mewn gwasgod ym mhac fy nhaid gan achub ei fywyd! Cadwodd fy nhaid y darn o shrapnel wedi’I lapio mewn tocyn tren mewn amlen.”
Meddai William Graham:
“Tynnwyd y llun cyntaf wedi i fy nhaid ymuno â reifflwyr y Frenhines Fictoria. Tynnwyd yr ail lun ugain mlynedd yn ddiweddarach pan ymunodd fy nhaid a’r Amddiffynwyr Gwirfoddol Lleol. Roedd am ddangos i fy nain fod ei iwnifform yn dal i’w ffitio. Roedd yn falch ei fod yn dal yn gallu ei gwisgo.”

Willam Graham ysgrifennodd y neges ar yr amlen, sef:
Darn o shrapnel a aeth yn sownd mewn gwasgod yn fy mag yn ystod Brwydr Ypres ym mis Awst 1917, wrth ymladd i ennill meddiant o ffordd Ypres-Menin ger coedwig Glencourse.
Dyddiad y tocyn trên i orsaf Fictoria yw Medi 1917.

• http://www.cymruncofio.org/ (link opens in new window)