Bryndraenog, Bugeildy, Sir Faesyfed - 3D Fly Delweddu Trwy Animeiddio

Disgrifiad

O dan garpedi modern Bryndraenog ac uwchlaw ei nenfydau plastr cewch dystiolaeth mai neuadd uchelwr oedd y ffermdy hwn, i gychwyn, yn yr Oesoedd Canol. Yn ôl y blwyddgylchau, codwyd y tŷ o goed a gwympwyd ym 1436, ac mae arysgrif yn cofnodi i’r oriel sy’n rhedeg o amgylch y tŷ ar lefel y llawr cyntaf gael ei osod yno union ddwy ganrif yn ddiweddarach, ym 1636.
Mae’n fwy na thebyg mai’r sawl a gododd y neuadd oedd rhingyll a fu’n gyfrifol am weinyddu arglwyddiaeth Maelienydd. Mewn cywydd cynnar gan Ieuan ap Hywel Swrdwal o’r Drenewydd sy’n canmol Llywelyn Fychan ab Ieuan, Bryndraenog, ac yn tystio i gryfder y Gymraeg mewn ardal sydd bellach wedi’i Seisnigo, disgrifi r y tŷ fel ‘morwyn falch o galch a gŵydd’.
Ar y pryd, ffurf U oedd i gynllun y tŷ, sef neuadd â thri bae ac adain allanol ym mhob pen gyda pharlwr, geudy ac ystafell olau yn y pen uchaf, a chegin ac ystafelloedd gwasanaethu yn y pen isaf. Er mwyn ychwanegu at y symbolau pensaernïol o statws ceir cyntedd deulawr eithriadol ac ar ei lawr cyntaf ystafell bwysig a arferai fod, efallai, yn gapel neu’n oratori.
Bu ailadeiladu, newid ac estyn yr adenydd ers y cyfnod cyntaf hwnnw, ac erbyn heddiw mae’r to addurnol â’i ategion cysbedig a’i dreswaith pigfain o feillion o’r golwg yn y llofft. Ond nid yw’r ffenestri newydd a’r rhannu a fu ar yr adenydd yn amharu dim ar arwyddocâd cyffredinol Bryndraenog fel un o’r cartrefi canoloesol sydd wedi’u diogelu orau yng Nghymru.