Cofeb i Garcharorion Rhyfel Brydeinig yn Altdam

Disgrifiad

Ganwyd Joseph Morgans ar 23 Gorffennaf 1891 yn Nhylagwyn Cwm Garw, ac fe wasanaethodd yn y Rhyfel Mawr gyda'r Devonshire Regiment a'r Gloucester Regiment. Fe'i saethwyd ar 2 Rhagfyr 1917 yn La Vaquerie, yn ystod Brwydr Cambrai, gan glwyfo ei ben-glin dde, ac fe'i daliwyd gan yr Almaenwyr ar 3 Rhagfyr. Danfonwyd Joseph i wersyll carcharorion yn Altdam, Stettin (gwersyll a oedd yn gysylltiedig â'r bataliwn Almaenig a'i cymerodd yn garcharor), a danfonodd gerdyn post adre ar 29 Rhagfyr 1917 i ddweud ei fod yn dal yn fyw. Roedd amgylchiadau yn y gwersyll yn wael gan nad oedd digon o fwyd i'r carcharorion na chwaith i'r gwarchodwyr. Er mai ond 55 o filwyr Prydain a garcharwyd yno, roedd 18,500 o garcharorion o Rwsia. Ar ddiwedd y rhyfel agorwyd gatiau'r carchar a bu'n rhaid i bob carcharor ofalu amdano ef ei hun. Cerddodd Jo ac eraill i Denmarc lle cawsant groeso brwd. Hwyliodd i Leith ar 14 Rhagfyr 1918 ac oddi yno cymerwyd ef i Wersyll Derbyn Carcharorion Rhyfel yn Ripon. Rhoddodd adroddiad o'i brofiadau a chafodd ei ddanfon adref i ymuno â'i deulu erbyn Nadolig 1918. Daeth Jo adref â'r llun hwn o gofeb Brydeinig ym mynwent y gwersyll - ac arni enwau 46 o filwyr Prydain a fu farw yn Altdam.