Ffotograff o aelodau a chlerigwyr cymuned Iddewig Caerdydd, 1932

Disgrifiad

Llun du a gwyn o glerigwyr ac aelodau o gymuned Iddewig Caerdydd; adnabyddedig: ABE Schwartz, J. E. Rivlin, y Parchedig Harris Jerevitch, y Parchedig Gershon Grey, M. J. Cohen, Rabbi Casnewydd (enw yn anhysbys), y Parchedig Harris Hamburg, Alter Rivlin, Rabbi Grunis. Y ffotograffydd oedd S. Edelmonn ac mae'r ffotograff wedi ei ddyddio 1932.

Ganwyd y Parch. Jerevitch yn Rwsia yn 1886. Fe'i penodwyd yn Weinidog a Phennaeth Synagog Heol y Gadeirlan, Caerdydd yn 1908, a gwasanaethodd y gymuned hyd ei ymddeoliad yn 1953.

Sefydlwyd Synagog Unedig Caerdydd yn 1942 pan unwyd Cynulliad Hebraeg Caerdydd a Chynulliad Newydd Hebraeg Caerdydd yn un sefydliad. Erys blynyddoedd cynnar cynulliada Caerdydd o dan len o ddirgelwch, ond gwyddys i fynwent Iddewig gael ei sefydlu yn 1841 ac i synagog bwrpasol gael ei adeiladu ar gyfer Cynulleidfa Hebraeg Caerdydd yn 1858 yn East Terrace. Wrth i'r gynulleidfa dyfu yn rhy fawr ar gyfer y safle, agorwyd synagog newydd ar Heol y Gadeirlan yn 1897. Yn 1889, gadawodd grŵp o fewnfudwyr diweddar yr "Englisher shul" i ffurfio'r "foreigners' shul" a adwaenid yn ffurfiol fel Cynulliad Hebraeg Newydd Caerdydd. Ar ôl i cyfnod cychwynol o ddechrau addoli yn Edward Place a Clare Road, symudodd y cynulliad newydd i adeiladwyd a godwyd yn bwrpasol ar eu cyfer yn Windsor Place yn 1918. Ar ôl y broses o ailuno yn 1942, parhaodd Synagog Unedig Caerdydd i ddefnyddio'r synagog yn Windsor Place ac yn Heol y Gadeirlan hyd 1955 pan werthwyd y cyntaf, ac adeiladwyd Synagog newydd ar Heol Ty-Gwyn. Gwerthwyd Synagog Heol y Gadeirlan yn y pen draw yn 1988 yn ogystal â Synagog Heol Ty-Gwyn yn 2003 gyda'r cynulliad yn symud i'w safle presennol yng Ngerddi Cyncoed.

Ffynonellau:
' The History of the Jewish Dispora in Wales ' gan Cai Parry-Jones (http://e.bangor.ac.uk/4987);https://jewishnews.timesofisrael.com/jewish-historians-in-wales-get-40k-national-lottery-boost-for-heritage-project/;
JCR-UK/JewishGen (https://www.jewishgen.org/jcr-uk/Community/card/index.htm).

Depository: Archifau Morgannwg