Cerddi llawysgrif gan Katherine Philips ('The Matchless Orinda'), c. 1655, clawr a meingefn [delwedd 1 o 141]

Disgrifiad

Katherine Philips oedd un o'r awduresau cyntaf ym Mhrydain i ennill cydnabyddiaeth broffesiynol a chyhoeddus.

Fe'i ganed ar Ddydd Calan, 1632, ac fe'i magwyd mewn teulu dosbarth canol Piwritanaidd. Wedi marwolaeth ei thad, fe ailbriododd ei mam ddwywaith, y trydydd tro â Syr Richard Phillipps, Castell Picton, Sir Benfro. Daeth Katherine i Gymru gyda'i mam ym 1646. Ym 1648, pan oedd ond yn 16, fe ddyweddïodd â Chyrnol James Philips, Tregibby, gan ymgartrefu yn nhŷ ei gŵr yn y Priordy ger Eglwys y Santes Fair yn Aberteifi.

O bryd hynny ymlaen, rhannodd Katherine Philips ei hamser rhwng Llundain a Chymru ac mae ei barddoniaeth yn adlewyrchu'r ddwy gymdeithas y bu hi'n rhan ohonynt. Dechreuodd alw ei hun yn 'Orinda', ac ychwanegodd ei ffrindiau a'i hedmygwyr yr ansoddair 'matchless' [digyffelyb].

Dywedir mai'r gyfrol hon yw'r llawysgrif bwysicaf o gerddi Katherine Philips. Mae'n cynnwys hanner cant a thair o gerddi neu ddarnau o gerddi, a theitlau dwy gerdd arall, i gyd yn ei llawysgrifen ei hun.

Fe ymddengys fod Orinda wedi defnyddio'r llawysgrif hon yn wreiddiol i gadw copïau hardd o'i cherddi, o bosibl dros gyfnod o nifer o flynyddoedd. Yn wreiddiol, ysgrifennodd ar bob yn ail dudalen, ac ar ryw bwynt fe drodd y llawysgrif o chwith gan ddechrau defnyddio'r tudalennau a oedd wedi'u gadael yn wag. Mae perchennog diweddarach wedi ysgrifennu nodiadau rhwng rhai cerddi.

I gynorthwyo'r defnyddiwr, mae hanner olaf y llawysgrif, a drowyd o chwith gan Katherine Phillips, hefyd wedi'i droi yn ôl ar gyfer ei arddangos, ac maent yn cael eu dangos yn y drefn cawsant eu hysgrifennu. Nid yw'r tudalennau gweigion wedi'u copïo.

Mae llawer o'r farddoniaeth yn y gyfrol hon wedi'i chyfeirio at grŵp dethol o ffrindiau yng ngorllewin Cymru a Llundain. Mae themâu cyfeillgarwch a chariad yn ymddangos yn aml yn ei barddoniaeth ac mae rhai o'r cerddi yn wefreiddiol iawn, gan gynnwys un a ysgrifennwyd wedi marwolaeth ei mab ym 1655.

Bu farw Orinda ym 1664, fel ag yr oedd yn dechrau ennill enw da yn eang fel bardd a dramodydd. Cyhoeddwyd casgliad o'i gwaith yn ystod yr un flwyddyn o dan y teitl 'Poems by the Incomparable Mrs K(atherine) P(hilips)'.

[Ffynhonnell: Patrick Thomas, 'The Collected Works of Katherine Philips: The Matchless Orinda', Cyfrol I: Y Cerddi (Caergrawnt, 1990)]