Portread o Madam Bevan gan John Lewis, 1745 (olew)

Disgrifiad

Roedd Bridget Bevan neu Madam Bevan (1698-1779) yn wraig ddylanwadol ym maes addysg yng Nghymru. Roedd yn ferch i John Vaughan, Derllys, a oedd yn ddyngarwr a noddwr yr S.P.C.K (the Society for the Promotion of Christian Knowledge). Roedd yn wraig grefyddol iawn a dechreuodd gwaith ei bywyd ym 1731 wrth iddi gynorthwyo ei ffrind, Griffith Jones, pregethwr a diwygiwr enwog, i sefydlu ysgol arbrofol yn Llanddowror, Sir Gaerfyrddin. Dyma'r cyntaf o blith yr Ysgolion Cylchynol Elusennol Cymraeg. Cyfrannodd Madam Bevan symiau helaeth o arian at yr ysgolion hyn, a oedd yn symud o bentref i bentref ac a oedd yn darparu addysg am ddim i oedolion yn ogystal â phlant. Roedd yr holl waith yn yr Ysgolion Cylchynol yn cael ei wneud trwy gyfrwng y Gymraeg. Cymerodd Madam Bevan gyfrifoldeb am yr ysgolion wedi marwolaeth Griffith Jones ym 1761. Roedd ei annibyniaeth meddwl a'i gweithredoedd yn anarferol iawn yn ystod y ddeunawfed ganrif yng Nghymru. Fe'i gwelir yn y portread hwn yn dal llyfr gweddi wedi'i agor ar Salm 73. Peintiwyd y portread hwn gan John Lewis, a oedd yn gweithio fel peintiwr portread crwydrol yn Lloegr, Cymru ac Iwerddon. Eisteddodd aelodau eraill o'r teulu Vaughan ar gyfer yr arlunydd hwn ar y pryd. Parhaodd y portreadau teuluol yng nghartref y teulu, Derwydd, hyd nes iddynt gael eu gwerthu a'u gwasgaru yn arwerthiant y tŷ a'i gynnwys ym 1998. Olew ar gynfas. Mesuriadau: 124.5 x 99cm.