Llymru

Disgrifiad

Cynhwysion

• llond dysgl o flawd ceirch (neu flawd llymru)


• chwart o ddŵr oer


• hanner llond cwpan o laeth enwyn

Dull

• Rhoi’r blawd ceirch yn wlych yn y dŵr oer a’r llaeth enwyn a’i adael i suro am ryw dri neu bedwar diwrnod.


• Yna hidlo’r cymysgedd drwy ogr  mân gan wasgu’r trwyth yn llwyr o’r blawd.


• Berwi’r trwyth yn gyflym mewn sosban a’i droi’n gyson â phren llymru  (neu lwy bren).


• Codi ychydig o’r cymysgedd ar flaen y pren, ac os gwelir ei fod yn ffurfio cynffon fain wrth ddisgyn yn ôl i’r sosban ystyrrir bod y llymru wedi berwi i’r ansawdd priodol.


• Tywallt y llymru i ddysgl fawr ar ôl ei gwlychu â dŵr oer ymlaen llaw, a’i adael i oeri ryw gymaint. Byddid yn ei fwyta mewn llefrith oer neu ddŵr a thriog.

Llanuwchllyn, Meirionnydd.

Bwyteid llymru i frecwast neu i swper, yn arbennig ym misoedd yr haf.

Llangwnadl, Caernarfon.

Yr oedd llymru yn fwyd di-guro pan fyddai anhwyldeb yn yr arennau.

Llanuwchllyn, Meirionnydd.

Yr un bwyd yn ei hanfod yw’r hwn a elwir yn ‘llymru’ yn siroedd gogledd Cymru â’r ‘sucan’ neu’r ‘uwd sucan’ a ddisgrifir isod. Mewn llythyr at ei frawd Rhisiart, y mae Lewis Morris yn ysgrifennu yn y flwyddyn 1760 ‘…toccins yw arian cochion yn sir Faesyfed a sucan neu uwd y gelwir llymru yno’.

‘Roedd y pren a ddefnyddid i droi’r llymru yn amrywio o ran enw ac o ran maint a ffurf, e.e., gelwid ef yn ‘myndl’ yn sir Drefaldwyn, ‘mopran’ neu ‘bren llymru’ yn sir Gaernarfon, ac ‘wtffon’ neu ‘rhwtffon’ yn sir Feirionnydd.

Clywir adrodd y cwpledau a’r dywediadau canlynol ar lafar gwlad:

Llymru lled amrwd

I lenwi bol yn lle bwyd.

Llangybi, Caernarfon.

Llymru llwyd da i ddim

Ond i lenwi bol rhag isho bwyd.

Parc, Meirionnydd.

Cyn llwyted â llymru.

Croen uwd a chreifion llymru.

Gwerin Eiriau Sir Gaernarfon.