Gwenlyn Parry

Disgrifiad

Gwenlyn Parry (1932-1991). Dramodydd. Fe'i ganed yn Neiniolen, Caern., a'i addysgu yn y Coleg Normal, Bangor. Dechreuodd ymddiddori yn y theatr tra oedd yn Llundain ac yr oedd Ryan Davies a Rhydderch Jones ymhlith ei gyfeillion yno. Ar l dychwelyd i Gymru i fod yn athro ym Methesda, Caern., dechreuodd ddod i'r amlwg yn y byd llenyddol ac enillodd wobrau yn yr Eisteddfod Genedlaethol. Yn 1966 cafodd swydd gyda BBC Cymru a daeth yn ddiweddarach yn Brif Olygydd Sgriptiau. Ysgrifennodd lawer a chynhyrchodd nifer o raglenni poblogaidd ar gyfer y teledu megis Fo a Fe a Pobl y Cwm. Er bod cryn wreiddioldeb yn perthyn i'r dramau un act yn y gyfres Tair Drama (1965), yn ei ddramau hir y daeth Gwenlyn Parry o hyd i'w lais unigryw ei hun. Yr oedd y gyntaf o'r rhain, Saer Doliau (1966), yn ddieithr iawn i'r gynulleidfa Gymraeg oherwydd ei ddiffyg stori ac oherwydd y gellid ei dehongli mewn mwy nag un ffordd, ac am hyn labelwyd ei hawdur yn 'ddramodydd yr Abswrd'. Yn y dramau diweddarach, Ty ar y Tywod (1968), Y Ffin (1973), Y Twr (1978), Sal (1982) a Panto (1992), manteisiodd yn helaeth ar dechnegau gwrth-naturyddol y theatr ar ol y rhyfel, a gwelwyd dawn i ddyfeisio sefyllfaoedd anghyffredin o theatr bur. Er bod ei arddull yn anllenyddol o'i gymharu a dramodwyr cyfoes Cymraeg, profodd fod ganddo glust ardderchog ar gyfer deialog a thafodiaith. Yn Y Twr y gwelir pinacl ei ddawn greadigol. Cyflead ingol a geir yn hon o ysfa orffwyll dyn am ddringo grisiau amser, sy'n creu brwydr anghyfartal sy'n sicr o fethu. Ysgrifennwyd astudiaeth o ddramau Gwenlyn Parry gan Dewi Z. Phillips (1982; arg. diwygiedig, 1995); gweler hefyd y teyrngedau gan Harri Pritchard Jones a William R. Lewis yn Taliesin (cyf. LXXVI, Mawrth 1992). Daw'r wybodaeth o'r Cydymaith i Lenyddiaeth Cymru: Argraffiad Newydd (gol. Meic Stephens, Caerdydd 1997).