Hedydd Hughes: 'Cofio 200 Pen Blwydd Glaniad y Ffrancod' (2022)

Disgrifiad

Lede
Yn 1997, bu Abergwaun yn dathlu 200 mlynedd ers Glaniad y Ffrancod gyda gwŷl arbennig i bawb.

Stori
Wel, yn y cyfnod yn arwain lan at y dathliade ‘dau gant’, we gyda fi blant ifanc. We Carys wedi’i geni yn 1990 ac Iwan yn ‘93. Felly, pan gododd y posibilrwydd o fedru helpu creu y Tapestri, we nwylo i yn fishi, ac we ddim posib cymryd ran, ac wen i’n drist obiti hynny. Ar y llaw arall, wedd hi’n bleser bod y ddou blentyn ar yr oed i joio gwisgo lan a dawnsio yn ystod y dathlu.

We ni, fel teulu, yn byw yng Nghroesgoch ar y pryd, a’r plant yn mynd i ysgol y pentre fanna. Ond, we ni ar fin symud i fyw i Bencâr. We ni wedi prynu hen adeiladau ffarm yn Nhresinwen ac we’r gŵr, sy’n adeiladwr, yn bwriadu troi’r adeiladau yn gatre i ni. We ishe tipyn o waith ar y lle ond wedd hi’n broject diddorol mewn lle arbennig iawn. We’r Ffrancod wedi bod yn Nhresinwen yn 1797. We ni wedi cwmpo am gymeriad a naws y lle, ac wen ni’n gwbod bod ishe gofal wrth weitho’r cynllun ac edrych ar fanylion yr adeilade. Mae’r ardal yn bwysig i lot o bobol, yn agos i’w calonne nhw. O newid gormod ar y lle, fydde’r hanes yn mynd ar goll.

Yn y lluniau sydd wedi eu tynnu ar Sgwâr Abergweun, mae Carys ac Iwan, gyda Anti Nansi. Hi yw chwaer fy nhad. Mae hi yn un o rocesi Abergweun, wedi ei magu lawr yn y Cwm, ac wedi clywed stori Jemeima pob blwyddyn ers ei geni. Gyda hi mae Mrs Eirwen Howells, Cwm Gwaun. We’r ddwy yn perthyn i ‘Fyddin Jemima’ yn ystod y dathliade.

Yn y llun lle mae’r plant yn dawnsio, mae dwy o rocesi’r ardal iw gweld. Un ydy Miss Yvonne Fox a fu’n Jemeima gwerth ei halen yn Abergweun yn ystod y dathlu ac am flynyddoedd wedyn. Y llall ydy Mrs Margaret Davies (Williams gynt). Bu’n athrawes yn Ysgol Wdig yn ystod yr 1950au, ac mae’n fam i’r Prifardd Mererid Hopwood. Mae y teulu Williams wedi byw ym Mhontiago, Pencaer ers cenedlaethe . Mae’n siwr i’r Ffrancod gwrdd â rhai ohonyn nhw! We’r dawnsio yn digwydd mewn twmpath a gynhaliwyd ar y ffald yn Fferm Bristgarn. Gwelir Bristgarn yn y Tapestri gan mai yma y saethodd un Ffrancwr at y cloc. Dwi’n meddwl mai grŵp gwerin Jac y Do we’n whare ar gyfer y dawnsio. Joiodd y plant mas draw, yn methu credu eu bod nhw yn câl dawnsio gyda Jemeima ei hun! Cefnder iddyn nhw, Siôn, sy’n digwydd bod yn bartner i Jemeima yn y llun. Wedd lot o gyffro yno ac fe flinodd Iwan yn gynnar gan mai dim ond peder wêd wedd e, ond joiodd pawb. Mae’r llunie yn dod nôl â chymaint o atgofion da.