Cricieth - Y Regata.

Disgrifiad

Cricieth - Y Regata.
Mae rasys rhwng cychod hwylio wedi cael eu cynnal am amser hir, yn bennaf gan yr uchelwyr ond yn aml rhwng pysgotwyr, peilotiaid a chychwyr. Mae'r sôn cyntaf am regata yng Nghricieth yn “Hunt's Yachting Magazine” ym 1857. Mae'r erthygl yn dechrau “Ar Awst yr 20fed, cynhaliwyd adloniant dyfrol yn y bae hardd, ac rydym yn falch iawn o gyflwyno i'n perchnogion cychod hwylio, yn arbennig, y disgrifiad canlynol .... “ Yn dilyn ceir disgrifiad rhyfeddol o flodeuog o'r dref a'r Bae. Am y regata ei hun mae'n nodi: “Roedd y trefniadau'n fwyaf boddhaol, gan adlewyrchu'r credyd uchaf ar E.W. Mathew esq. o Wern, y stiward. Roedd y bad achub “Dauntless” wedi'i leoli tu hwnt y castell fel cwch y faner lle gwnaed yr holl signalau ”. Roedd y brif ras am bwrs o 15 sofran, wedi'i rhannu rhwng y tri chwch cyntaf, y “Gwylan”, “Flirt” a “Daniel”. Yn yr 1980au darganfuwyd bowlen rhosyn arian, wedi'i engrafu “Criccieth Regatta Flirt”, yn ardal Beddgelert.

Cynhaliwyd y regata, nid yn flynyddol ond yn rheolaidd, dros weddill y ganrif. Rhannwyd y rasys rhwng cychod pleser, cychod pysgota cofrestredig a chychod nad oeddent yn fwy na chilbren 25 troedfedd. Roedd yna rasys rwyfo a rasio canŵ hefyd. Erbyn 1900 roedd y digwyddiad wedi tyfu gyda chychod hwylio yn dod o Borthmadog, Pwllheli, Abersoch a Milford, hyd yn oed o Iwerddon. Cynhaliwyd pob math o ddigwyddiadau chwaraeon hefyd: nofio, rasys tair coes ac wy a llwy ac, yn ddiddorol, rasys beic “Crwban” neu Araf Araf!

Ymddengys y bu hiatws dros yr ychydig flynyddoedd nesaf gan gynnwys yn ystod y Rhyfel Mawr. Cynhaliwyd y regata ar adegau yn ystod y 1920au ac fe'i hadfywiwyd ym 1935 ac fe'i cynhaliwyd yn flynyddol hyd at 1939 pan ddaeth i ben gyda dechrau'r Ail Ryfel Byd. Ymhlith y gwobrau a ddyfarnwyd yn ystod y cyfnod hwn roedd cwpan arian ar gyfer y ras handicap agored, cwpan Brynawelon am gychod “hanner gradd” a chwpan Margaret Leslie ar gyfer cychod 14’6 i 18’. Llong y faner oedd yr “Euronomy” oedd yn eiddo i’r Capten Bob Williams, Wenallt (1) Roedd y regata olaf y cyfnod hwn ar Awst 16eg 1939, dair wythnos cyn i'r rhyfel ddechrau. Unwaith eto roedd rhaglen o “Mabolgampau Dyfrol” hefyd a oedd yn cynnwys pob math o gystadlaethau sy'n yn anarferol heddiw -gweler y rhaglen - delwedd rhif (2)
Ailddechreuodd y regata ar ôl y rhyfel ar 17eg Awst 1953 pan gystadlwyd am wyth tlws. Roedd ras hefyd i gychod gyda moduron allfwrdd. Y tro hwn ni chrybwyllir unrhyw fabolgampau yn y rhaglen (gweler delwedd rhif 3). Cwch y faner oedd y “Mary Louise” oedd yn eiddo i Mr O.H. Clarke o Forfa Bychan. Mae'r regatas o'r cyfnod hwn yn dal i gael eu cofio'n dda. Byddai'r cychod hwylio mawr yn rasio o Abersoch a Pwllheli, i lawr y gwynt gyda'u hwyliau spinacer wedi'u gosod, gan basio'n agos at drwyn y castell. Y post buddugol oedd llinell rhwng diwedd y pier a chwch y faner. Taniwyd canon bach pan groesodd yr enillydd. Byddai'r dingis wedyn yn rasio a byddai rasys eraill i'r cychod hwylio mawr. Mewn blynyddoedd diweddarach, y “Breda”, yn eiddo i Sam Beer, oedd cwch y faner. Roedd yn ddiwrnod difyr iawn ond yn anffodus daeth i ben ym 1974 er gwaethaf sawl ymdrech gan Misteri Herbie Hart a Llew Jones i'w adfywio.