Cricieth – Yr Efail

Disgrifiad

Cricieth – Yr Efail

Yn y cyfrifiadau cynnar cawn weld bwthyn o’r enw “Hen Efail” yn agos i'r castell yn yr Hen Dref, tu ôl i’r sgwâr. Mae hyn yn gwneud synnwyr oherwydd yma roedd ganol y dref yn y canol oesoedd. Ar ôl i’r Briffordd gyrraedd mae’n edrych bod gefail wedi’i sefydlu rhywle o gwmpas y Gwesty George. Tua 1855 symudodd y gof, Ifan Ellis, i “Y Cwrt” ac adeiladodd ei efail drws nesa a dyma ble mae hi'n sefyll heddiw. Roedd o leiaf pedwar cenhedlaeth o’r teulu yma’n gofaint. Bu’r olaf, Ellis Gof, farw yn 1948.

Ysgrifennodd y Capten W.E.Williams “Wasi” am ei blentyndod cyn y Rhyfel Byd Cyntaf. “Ar draws y bont, dros y nant roedd yr efail a redwyd gan Robin Gof a’i gyd-weithiwr Sam. Y tu allan i'r efail roedd erydr yn aros i gael eu hatgyweirio ac ambell giât haearn. Yn y dyddiau hynny nid oedd weldio wedi cyrraedd cefn gwlad. Y tu mewn roedd y peiriant drilio wedi'i droi gan olwyn fawr ac yn y gornel bellaf roedd y lle cafodd y ceffylau eu pedoli. Pan oedd hi'n amser y flwyddyn i chwarae gyda chylchoedd roedden ni'n arfer poeni'r gof i wneud cylchoedd a ffyn i ni i'w rhedeg.”