Cricieth - Hen Neuadd y Dref

Disgrifiad

Cricieth - Yr Hen Neuadd y Dref

Bu adeiladau wrth droed y castell ers y canol oesoedd. Heddiw mae'n ganolfan wybodaeth CADW. Yr adeilad cyntaf a enwyd oedd “Beudy Degwm” (Tithe Barn). Dyma le'r oedd pobl yn dod ag anifeiliaid a chynnyrch fel taliad degwm i'r eglwys. Mae sôn amdano hefyd fel “Neuadd y Gild”. Gallai hwn fod wedi bod yn adeilad ar wahân neu'n gyfagos. Dyma oedd ei enw ymhell i'r 19eg ganrif pan gyfeiriwyd ato'n fwy cyffredin fel “Neuadd y Dref” a dyma le'r oedd canolfan weinyddol y fwrdeistref. Ar yr adeg hon roedd rhan yn cael ei rhentu fel ysgol. Yn ystod y 1860au adeiladwyd estyniad ar gyfer ceidwad y castell. Cymerodd yr eglwys brydles i gynnal Ysgol Genedlaethol ac adeiladu estyniadau ac adeiladau allanol pellach. Pan adeiladwyd yr Ysgol Fwrdd newydd cymerasant hwn drosodd ac roedd rhai dosbarthiadau yn dal i gael eu cynnal yn y neuadd hyd at yr Ail Ryfel Byd. Cynhaliwyd cyfarfodydd y Cyngor yn y neuadd hyd at y 1920au. Ar ôl i'r Neuadd Goffa gael ei hadeiladu ym 1925 symudwyd y byrddau biliards yno o'r ystafell uwchben y llyfrgell a ddaeth wedyn yn Siambr y Cyngor. Yn 1927, ar ôl y storm ofnadwy, roedd rhai o drigolion Abermarchnad yn cael eu cartrefu yn hen Neuadd y Dref nes i gartrefi newydd gael eu hadeiladu yn Heol Henbont. Yna defnyddiwyd y Neuadd at wahanol ddibenion - cyfarfodydd, darlithoedd, sioeau, cyngherddau, dramâu amatur ac ati. Rhwng 1963 a 1976 dyma oedd cartref “Y Gegin” a oedd yn feithrinfa i rai personoliaethau theatr ac adloniant adnabyddus megis W.S.Jones, Stewart Jones a Meic Povey. Yna daeth o dan berchnogaeth CADW.