Gellir lawrlwytho cynnwys at ddefnydd anfasnachol, megis defnydd personol neu ar gyfer adnoddau addysgol.
Ar gyfer defnydd masnachol cysyllwch yn uniongyrchol gyda deilydd yr hawlfraint os gwelwch yn dda.
Read more about the The Creative Archive Licence.
Disgrifiad
Cofnodion manwl a gadwyd gan R. J. Berwyn, Ysgrifennydd y Wladfa rhwng 1871 a 1872. Yn nyddiau cynnar yr ymsefydlu fe'i hetholwyd yn 1 o'r 12 aelod o'r cyngor i lywodraethu'r Wladfa ac ef oedd yr Ysgrifennydd. Cofnodai bopeth drwy gyfrwng y Gymraeg.
Ganed Richard Jones (Berwyn) yng Nglyndyfrdwy, Sir Feirionnydd. Treuliodd gyfnodau yn Llundain a'r Unol Daleithiau, ond dychwelodd i Gymru pan glywodd am gynllun y Parch. Michael D. Jones i sefydlu gwladfa Gymreig. Mabwysiadodd yr enw 'Berwyn' yn fuan wedi iddo ymfudo i Batagonia ym 1865.
Roedd R. J. Berwyn yn llenor ac yn gymeriad blaenllaw yn hanes y Wladfa. Ef oedd ei chofrestrydd genedigaethau, priodasau a marwolaethau, a bu hefyd yn gyfrifol am olygu papur newydd Cymraeg cyntaf y Wladfa, sef 'Y Brut' (1868). Daliodd nifer o swyddi cyhoeddus, gan gynnwys ysgrifennydd Cyngor y Wladfa, ysgrifennydd y llysoedd Cymraeg, postfeistr, ac athro. Gyda chymorth Thomas Pugh, lluniodd 'Gwerslyvr i Ddysgu Darllen at Wasanaeth Ysgolion y Wladva' (1878; ail argraffiad, 1881). Cyhoeddwyd ei almanaciau yn flynyddol hyd 1905.
Roedd R. J. Berwyn yn un o gefnogwyr teyrngar Lewis Jones a carcharwyd y ddau ohonynt ym 1882-3 am eu rhan yn yr ymgyrch i ddiogelu hawliau'r Cymry. Yn anffodus, collwyd cofnodion a'i ysgrifau hanesyddol Berwyn yn llifogydd 1899. Roedd yn frawd i William Lloyd Jones 'Glyn' a oedd hefyd yn byw yn y Wladfa.
Oes gennych chi wybodaeth ychwanegol am yr eitem hon? Gadewch sylwad isod
Sylwadau (0)
Rhaid mewngofnodi i bostio sylw